De oorlog in Congo wordt in Belgie totaal verkeerd begrepen
Rwanda kondigde gisteren aan dat het de bilaterale cooperatie met Belgie stop zet. En daarmee waren ze de Belgen een stap voor want het zag er naar uit dat Brussel gelijkaardige maatregelen aan het voorbereiden was. Belgie was ook een van de Eurppese landen die het hardste aandrongen om Rwanda te sanctioneren omwille van het feit dat het Rwandese leger mee vecht met de M23 in Congo en het daarom de territoriale soevereiniteit van Congo zou schenden.
Het beeld dat de meeste Belgen hebben van de gebeurtenissen in de Congolese Kivus klopt niet met de werkelijkheid en berust grotendeels op clichees en vooroordelen. Rwanda is niet meer populair in ons land: diplomatiek zit het totaal fout tussen de twee landen, de Rwandese radicale oppositie krijgt vrij spel in Belgie en heeft zich intussen al erg goed geintegreerd, de Congolese ‘Belgen’ blijven vooral de retoriek van Kinshasa herhalen en recent gooiden ook nog een aantal ‘onderzoeksjournalisten’ (cfr. ‘Forbidden Stories”) olie op het vuur met een raport dat quasi volledig beruste op clichees en halve waarheden die hen vooral werden ingefluisterd door de Rwandese oppositie, gekende Rwanda haters en die totaal niet werden afgetoetst bij de lokale autoriteiten. Dit terwijl ze die mogelijkheid echt wel hadden. Wie daar tegen in gaat wordt meestal in het vakje geduwd van Rwanda- of Kagame propagandisten. Zelfs Belgische diplomaten die het aandurven om Buitenlandse Zaken te wijzen op dit alles worden hard terug gefloten. En daar stopt de discussie meestal, los van het feit dat ons land toch wel een grote verantwoordelijkheid blijft hebben voor de huidige gang van zaken in het Afrikaanse Gebied van de Grote Meren en een grotere rol zou kunnen spelen en de oplossing ervan. De bias tegenover alles wat Rwanda en de Tutsi gemeenschap in Congo werd nog versterkt door de VN expertengroep waarvan de verslagen aanzien worden als een soort bijbel om deze problematiek te beoordelen.
Wij wonen en werken inmiddels al meer dan dertig jaar in deze regio en runnen hier een klein video productiehuis. Onze belangrijkste klanten zijn grote internationale persbureaus, internationale zenders en we publiceren onze belangrijkste bevindingen ook vaak op onze eigen blog. Dat is niet makkelijk en vaak hebben we problemen om de financiele eindjes aan mekaar te knopen. Andere conflicten in de wereld eissen de aandacht op van de internationale media. Tijdens de voorbije jaren richtten we onze activiteiten vooral op de problemen in Congo. Maar in welke opzichten zit het Rwanda en Oost-Congo beeld van de Belgische pers en het Belgische politieke establishment volgens ons fout?
Rwanda-kater
Het is duidelijk dat ons land zich nooit volledig heeft weten te verlossen van de Rwanda-kater die het kreeg nadat in 1994 bijne een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s werden vermoord door het Hutu leger van president Juvenal Habyarimana en de daar aan gekoppelde erg radicale Interahamwe milities. Het was in 1990 al duidelijk dat de Belgische koloniale en post koloniale politiek grotendeels verantwoordelijk was voor de problemen tussen de Tuts’s en de Hutu’s en de Belgische missionarissen en nonnen die altijd al een grote invloed hadden in Rwanda hadden dit effect na de Rwandese onafhankelijkheid nog versterkt. Net zoals in het Congo van president Mobutu werd in Rwanda een regime geinstalleerd dat de Belgische belangen kon blijven verdedigen. Moordpartijen tegen Tutsi’s en de discriminatie van die groep werden daarom door de vingers gezien. Vooral binnen de rangen van de meer conservatieve en katholieke Belgische partijen bleef deze kater hangen maar ook anderen, zoals de toemalige minister ban buitenlandse zaken Willy Claes, maakten dezelfde fout.
In 1994 viel half Belgie om van de verbazing dat de godvrezende en meestal onderdanige Hutu’s massaal Tuts’s begonnen te vermoorden, voor de camera’s van de wereldpers. De Belgen waren inmiddels wel al zo slim geweest om het roer van de internationale gemeenschap om die radicale Hutu’s bij te sturen over te dragen aasn de Fransen zodat ze hun handen better in de onschuld konden wassen. Maar het kwaad was geschied. Honderden Hutu-moordenaars konden naar Europa en dus ook naar Belgie vluchten waar ze iedere zondag naar de kerk konden blijven gaan en in de anonimiteit konden verdwijnen. Een aantal van hun leiders werden opgepakt en berecht maar vele kleinere visjes ontsnapten de dans. In Belgie en vooral in Vlaanderen ken ik verschillende families waarvan de ouders hier in Rwanda gezocht worden voor kleinere genicidefeiten gaande van drie tot 15 vermoorde Tutsi’s. In stadjes zoals Maaseik of dorpen zoals Overpelt worden ze aanzien als vriendelijke en brave mensen.
Hutu lobby
De leiders van de MRND en andere radicale Hutu partijen die hier in Rwanda de genocide ontketenden vonden na 1994 vooral onderdak in Belgie en Frankrijk. Anderen zoals de familie van Victoire Ingabire ,die achteraf terug keerde naar Rwanda, werd opgepakt maar nadien terug werd vrij gelaten, vonden ook onderdak in Nederland of in andere Europese landen van waaruit ze hun activiteiten konden verder zetten. In Belgie gebeurde dit onder het waakzame ook van de staatsveilgheid, het koninklijke paleis en partijen zoals de CVP (CD&V). De kinderen van deze kliek, die zelf geen verantwoordelijkheden dragen voor de Rwandese genocide, werden naar plaatselijke universiteiten gestuurd. Van thuis uit kregen ze vooral mee dat de beschuldigingen aan het adres van hun ouders van de pot gerukt waren en een aantal onder hen begonnen een belangrijke rol te spelen in de Rwandese oppositie in het buitenland via organisaties zoals Jambo SPRL in Brussel. Dit was een doorn in het oog voor de nieuwe leiders in Kigali die niet konden begrijpen waarom de Belgische overheid dit oogluikend kon toe laten. Ik zou in detail kunnen gaan hierover maar ik denk dat het belangrijkste wel gezegd is: de Rwandese oppositie wordt nog steeds aangestuurd door figuren die betrokken waren bij de genocide en die nu de ware toedracht van deze feiten probeerden te verdoezelen. Belangrijk is wel dat deze kliek mediagewijs begon te scoren: ze worden uigenodigd in TV studio’s waar ze in perfect Nederlands hun mening over Rwanda in de verf kunnen zetten, sommige van die radicale jongeren werden lid van een paar conservatieve Belgische politieke partijen en zetten een structuur op poten om Rwanda via de sociale media te bombarderen met verwijten en beschuldigingen. Hun discours werd nadien nog aangedikt door dat van genocide ontkenners zoals Charles Onana, Judi Rever en anti-Rwanda journalisten zoals Michela Wrong (die ik zelf erg goed gekend heb). Om dan nog maar te zwijgen over Peter Verlinden en de gepensioneerde ambassadeur Johan Swinnen. Maar dat zijn kleinere visjes.
Het verhaal en de activiteiten van de ‘Hotel Rwanda' held Paul Rusesebagina werd ook geabsorbeerd in hun discours waarin de onschuldig uitziende dochter Karine een erg grote rol begon te spelen. Ze scoorde zwaar met het ‘Pegasus-verhaal” waarbij ze claimde dat de Rwandese inlichtingendiensten haar en een aantal andere anti-Rwanda activisten hadden afgeluisterd. Hierbij werden alleen Rwanda en nog een paar andere landen op de korrel genomen terwijl het Pegasus systeem ook gebruikt werd door Europese inlichtingendiensten. Het “Forbidden Stories verhaal” dat volledig werd opgehangen aan de vermeende moord van een journalist in Kigali sloeg deze bal helemaal mis en stapte bijna volledig opzij van de basisregels en de ethiek van ons beroep om ook de feiten te checken op het terrein zelf, bij de mensen die het narratief van de Rwandese oppositie in Europa konden tegen spreken. De onderzoeksjournalisten van dit collectief gingen op een amateuristische manier te rade bij de klassieke Rwanda haters en sloegen daarbij de bal volledig mis.
Ook op diplomatiek vlak zitten er kinken in de Rwandees-Belgische kabel: Belgie weigerde de laatste Rwandeze ambassadeur te erkennen en zit bijgevolg ook zelf zonder ambassadeur in Kigali. Volgens buitenlandse zaken in Brussel blijft Rwanda de belangrijkste aanstoker van de problemen in Congo. Er worden accreditaties geweigerd in Kigali voor verschillende Belgische media. Dat is dom maar het wantrouwen tegen de Belgen zit er hier diep in.
De bias tegenover Rwanda sloeg bijna automatisch over naar de recente en de huige gebeurtenissen in Congo waar de M23 momenteel een groot gedeelte van de Kivus in handen heeft genomen. Binnen dit narratief wordt de M23 omschreven als een proxi eenheid van het Rwandese leger die vooral uit is op het verwerven van mineralen, Congo wil balkaniseren en op grote schaal mensenrechten schendt. Dit terwijl dit grotendeels fout is en wordt aangedikt door de propaganda molen van een corrupt regime in Kinshasa voor wie de oorlog in het oosten van het land een uitstekend afleidingsmaneuver is om het gesjacher van lui zoals President Tshisekedi te bedekken. We waren hier zelf, op het terrein, de getuigen van. En achteraf begon Kinshasa zich ook te bedienen van de retoriek van de Rwandese oppositie in Europa. Over de grond van de zaak werd al vlug niet meer gesproken en de ‘bijbels’ van de VN expertengroep werden al vlug een belangrijk wapen binnen deze discussie. Betekent dit dat de VN expertengroep over de hele lijn fout zit? Neen, zeker niet! Maar hun bevindingen steunen vaak op drijfzand. Ze rukken een aantal feiten uit hun context door meer belang te hechten aan bepaalde zaken en andrere feiten te minimiseren. En de cijfers die ze aanhalen stroken vaak niet met de werkelijkheid. Een aantal van hun beschuldigingen hebben we zelf, op het terrein, kunnen checken en waren totaal fout. Niemand maakt ook de overweging dat de VN expertengroep deel uitmaakt van een lobby en een organisatie die de Europse belastingbetaler jaarlijks milliarden dollars kost en in Congo haar eigen onvermogen en onwil om de problemen op te lossen dag in dag uit bewijst.
· We gaan niet in detail over de vorige en gelijkaardige rebellien van de Bagogwe’s en Banyamulenge (Congolese Tutsi’s) in het verleden waar Rwanda effectief bij betrokken was en fouten maakte. De huidige rebellie kan niet vergeleken worden met die van Laurent Kabila tijdens de jaren 90 die werd opgezet door de Amerikanen en de Rwandezen om president Mobutu te verdrijven. We coverden al de oorlogen in Congo aan het front. De huidige oorlog verschilt van deze voorgangers: Sultani Makenga & co, de huidige leiders van de M23 beweging, deserteerden in 2012 uit het Congolese leger waarin ze geintegreerd werden na de val val Laurent Nkunda, omdat ze bedreigd werden. Ze verzetten zich, deelden een paar rake klappen uit aan de FARDC (Congolese leger) en slaagden er in om Goma in te nemen. Ze kregen hierbij de actieve steun van Rwanda. Maar de internationale gemeenschap keerde zich massaal tegen hen en tegen Rwanda. Onder zware druk van sancties trok Rwanda zich terug uit dit conflict. De M23 trok zich terug in Oeganda en in Rwanda, de beweging nam afstand van een van haar belangrijkse generaals, Bosco Ntaganda, die erg bezwarende feiten op zijn kerfstok waaraan hij zich in Ituri had schuldig gemaakt. Makenga kreeg wel de garantie van Kinshasa dat er verder gepraat zou kunnen worden over de terugkeer van de Congolese Tutsi vluchtelingen uit de omringende landen, betere garanties om de Bagowe’s in Congo te beschermen, enz. Maar daar is het nooit van gekomen, een delegatie van de M23 werd zelfs uitgenodgd in Kinhasa maar zat daar maandenlang met de vingers te draaien in een hotel. Intussen zat de M23 half opgesloten in kampen in Rwanda en in Oeganda. Vier jaar geleden werden ze dat beu en besloten ze terug te keren naar Congo waar ze hun tentjes opsloegen hoog in het vulkanische Virunga massief. Ze werden al vlug aangevallen door de FDLR, Rwandese Hutu extremisten, die in dit gedeelte van de Kivus de plak zwaaiden en zich bedreigd voelden. Voor president Tshisekedi kwam de terugkeer va Makenga & co ook als een versgebakken taart uit de lucht gevallen: hij was net aan de macht gekomen via een typisch Congolees compromis. Hij behaalde niet de meerderheid tijdens de verliezingen maar kocht zijn tegenstanders af met loze beloften. De buitenwereld liet hem gedijen en was al tevreden zodat hun activiteiten in Congo probleemloos konden verdert gezet worden. Een na een begon Tshisekedi zich te ontdoen van zijn tegenstanders en de oorlog tegen de M23 werd zijn favoriete bliksemafleider. Maar Makenga vocht terug, met wapens die hij tien jaar geleden verstopt had in de vulkanen, en de FDLR en het Congolese leger werden vlot verdrongen uit de zone. Eerst moest Bunagana er aan geloven, daarna Rutshuru, de FDLR safe heaven rond Bambo en Kishishe, enz. De aanwezige FARDC was simpelweg geen ‘match’ voor de M23 die vlot nieuwe recruten kon binnen halen uit de vluchtelingenkampen in Rwanda en in Oeganda. Sommige van die nieuwe recruten hadden er al een of twee ‘tours of duty’ van vijf jaar opzitten in het Rwandese leger, een van de meest gedisciplineerde militaire outfits van Afrika. Deze gedemobilisserde soldaten die allemaal geboren waren in Congo of in de kampen in Rwanda zouden de nieuwe ruggegraad worden van de M23. Hun belangrijkste drijfveer was dat ze hun dorpen in Congo wilden bevrijden zodat hun ouders zouden kunnen terug keren. Maar niemand had hen verplicht om de rangen van de M23 te gaan versterken.
Intussen bleef de M23 ook herhalen dat ze met Kinshasa wilden onderhandelen maar het enige antwoord dat ze daarop kregen kwam in de vorm van nieuwe aanvallen van de FARDC coalitie. Die was intussen al begonnen met het integreren van FDLR-radikalen in hun rangen, het bewapen van jongerenbendes en andere milities zoals de CODECO en de NYATURA. Ze plaatsen daar een gloenieuwe parapluie boven die de benaming “WAZALENDO” mee kreeg. Zo dachten ze ook te kunnen verdoezelen dat de radikale FDLR, die in Europa staat geboekstaafd als een terroristsche organisatie, in feite hun vuile werk aan het opknappen was. Tshisekedi & co schreeuwden intussen luidop mea culpa, trokken buitenlandse huurlingen aan, dwongen de VN in een offensievere rol, overtuigen het Burundese en het Zuid-Afrikaanse leger om te komen meevechten, enz. Ik maak hier een paar shortcuts om te voorkomen dat mijn tekst te lang wordt. De internationale gemeenschap stond er bij en keek er naar maar liet Kinshasa gedijen. Twee jaar geleden was Rwanda quasi niet betrokken bij de gebeurtenissen in de Kivus maar daar kwam verandering in.
· De rol die Rwanda speelt in de huidige gebeurtenissen in de Kivus wordt in ons land ook fout ingeschat. Vier jaar geleden ging het Rwanda voor de wind op internationaal politiek vlak en werd er vooral gesproken over de ontwikkeling van het land en de nieuwe positionering van Rwanda binnen Afrika. Makenga’s move om opnieuw post te gaan vatten op een Congolese vulkaan was duidelijk niet het werk van de Rwandezen. Een jaar tevoren had de nieuwe organisatie van Paul Rusabagina wel geprobeerd om Rwnda te infiltreren, met steun van de FDLR , het radikale Burundese Hutu lobby en van de renegade RDF generaal Kayumba Nyamwasa. Maar die alliantie was niet ver geraakt. Ze hadden in het Nyungwe gebied wel onschuldige dorpelingen kunnen vermoorden, zich daarmee erg onpopulair gemaakt bij de Rwandese bevolking en Rusabagina was in een vaag van naieve ijdelheid zelf tegen de lamp gelopen toen ie in Dubai in een jet stapte die de Rwandese inlichtingendiensten voor hem hadden gecharterd. Op dat moment waren de meer radicale FDLR groepen zoals de Omega groep en FDLR-Rud al zeer verzwakt. Maar die groep werd nadien opgeraapt door de regering in Kinshasa om de speerpunt te gaan vormen in een nieuwe militaire coalitie die de M23 moest tegen houden. De radikale FDLR in Noord-Kivu werd ineens overstelpt met wapens en geld en begon opnieuw recruten te ronselen in Congo en ook in Rwanda. De jongeren die aanmonsterden werden verteld dat ze eerst en vooral tegen de M23 zouden moeten vechten om achterf een nieuwe rebellie te gaan opzetten in Rwanda. Via een nieuw netwerk, de zgn. “checheka groep’ (‘checheka’ betekent glimlach maar duidt ook op de omerta binnen de beweging), begon de FDLR ook politieke zieltjes te ronselen die zouden moeten helpen om het noorden van Rwanda de destabiliseren. De FDLR infiltreerde tegelijkertijd ook het gorilla-toeristische-hartland boven Ruhengeri en het centrum van Kinigi moest enkele zware artlleriegranaten incasseren. Dit zijn feiten. Maar de Rwandese overheid maakte hier minder gebruik van om de goeie gang van zaken binnen het toerisme niet te verzwakken en de toeristen angst aan te jahen. Daardoor schoten de bazen in Kigali wakker en werd besloten om een pro-actievere rol te gaan spelen in Congo. Vergeet ook niet dat Tshisekedi in deze periode ook begon te schreeuwen dat ie Rwanda zou binnen vallen. Er waren ook aanwijzingen dat Congo, via de FDLR, geld begon te sturen naar Europa om anti-Rwanda influencers te financieren die de publieke opinie moesten bewerken.
We volgen al meer dan dertig jaar het Rwandese leger in bijna al hun campagnes en oorlogen, van Cabo del Gado tot in de Centraal Afrikaanse Republiek, Haiti en Soedan. We volgden hen ook tijdens al hun oorlogen in Congo. We zijn dus goed in staat om het onderscheid te maken tussen een M23 rebel en een RDF soldaat en/of officier. Maar we kunnen niet akkoord gaan met de beweringen van de VN experten groep dat er momenteel 5000 of zelfs meer RDF militairen in Congo meevechten met de M23. Wat wel een feit is is dat een deel van het M23 officieren korps ooit diende binnen de RDF om nadien gedemobiliseerd te worden en te verkassen naar de M23 omdat ze voor die zaak wilden vechten. Het zijn allemaal Tutsi’s en ze lijken op mekaar. Bovendien leefde hun Bagogwe stam voor de kolonisatie zowel op wat momenteel Rwandees grongebied als Congolees grondgebied is. Deze rebellen dragen dezelfde helmen als de RDF (die zijn goedkoop in China), bijna dezelfde uniformen, ze delen dezelfde krijgerscultuur, cultuur, taal, morfologie en discipline. De RDF heeft tijdens de voorbije twee jaar de grens met Congo hermetisch afgesloten, de satelietbeelden die de VN expertengroep de wereld instuurden als bewijsmateriaal dat de RDF ‘in grote getallen’ Congo zou zijn binnen getrokken zijn daarom van erg twijfelachtige bewijs waarde. Zelf trokken we gedurende verschillende dagen en weken op met de M23, ver binnen hun bevrijde zone. Ontmoetten we daar Rwandezen? Ja, zeker! Maar wel een pak minder dan de VN experten beweren. Ze vechten en opereren op dezelfde manier als het Rwandese leger maar dat maakt van hen geen Rwandezen.
De communicatie van Rwanda over deze aanpak is erg tegenstrijdig: van de ene kant is dit hun enige mogelijkheid om de FDLR buitenshuis te houden en zou elke bekwame strateeg het op deze manier oplossen. Maar van de andere kant voedt dit de beweringen van de VN expertengroep dat Rwanda de souvereiniteit van Congo schaadt. Goed wetende dat het Congolese leger zelf ook dik in de fout zit door de FDLR te pamperen, dat Monusco (de VN troepenmacht dit gedoogt en zelf ook samenwerkt met deze terroristsche organisatie. Dat Congo de steun heeft ingeroepen van buitenlandse huurlingen wordt ook niet door de VN experten in de rode verf gezet . In dit geval zijn dat ex-legionnairs uit Roemenie die door de Franse Rwanda hater-generaal Baril aan Congo verpatst werden. En waarvan de inzet ook al verboden is door een aantal internationale regels.
Rwanda doet dit alles ook niet voor de Congolese mineralen. Voor Kigali is het voordeliger om gewoon zaken te doen met Congo via Congolese tussenpersonen. En zo willen ze dat blijven doen. De researchers van het Brusselse Egmontinstituut en een aantal professoren van de universiteit van Gent onderstreepten dit ook al. Tussen die profs in Gent zitten er een paar die deze regio erg goed kennen en er erg goeie contacten hebben. De Kivus inpalmen en bij Rwanda voegen is een andere kwakkel die de ronde doet en Congo balkaniseren is ook niet aan de orde.
De VN kan in Congo alleen maar aanwezig blijven met de gratie van de Congolese regering en is dus geen neutrale factor meer. Voor alles wat ze doen hebben ze de toestemming nodig van de plaatselijke autoriteiten. Hun prestaties op het terrein hebben alleen maar meer olie op het vuur gegooid. De aanwezigheid van Burundese en Zuid-Afrkaanse troepen die hun onmacht ook al moesten manifesteren deed dat vuur nog meer aanwakkeren. Burundi goot een gedeelte van de Imbonerakure (de Burundese extremistische Hutu militie) in legeruniformen en sturrde die ook naar Congo. DeVN werkte ook rechtsreeks samen met de FDLR. Maar over die feiten krijg je alleen maar uitleg in de voetnoten van deze VN rapporten. Zo kwamen ze wel op de proppen met een andere kwakkel dat de M-23 contacten zou hebben met de IS-geinspireerde ADF-Nalu groep. Terwijl iedereen het er roerend over eens kwam dat Monusco en de VN dik hadden gefaald in hun missie bleef men wel veel waarde hechten aan de bevindingen van hun experts die vaak op basis van tweede, derde of vierde bron-getuigenissen papers bleven produceren die het falen van hun thuis-organisatie moesten verdoezelen.
· De oorlog aan het eigenlijke front kan niet worden losgekoppeld van de oorlog die via de klassieke en de sociale media volop woedt. Objectieve verslaggeving met de mogelijkheid om het conflict langs beide kanten te volgen wordt hierdoor onmogelijk gemaakt. Journalisten die dat willen doen worden automatsch geframed door de tegenpartij die bijgevolg geen toegang meer krijgen tot hun zone. Zo kreeg de M23 tijdens de voorbije jaren maar erg weinig buitenlandse journalisten over de vloer omdat die met de angst zaten in Kinshasa te kunnen fluiten naar accreditaties. Nieuwsjagers zoals wij, die zonder visums de grens met Congo over trokken, werden door de Congolese persgoeroe Patrick Muyaya afgeschilderd al terroristen. Tijdens een van die reportages vielen we bijna in een hinderlaag van de FDLR. Die werd onderschept en een gevangen genomen FDLR soldaat vertelde ons dat het bevel om ons te doden uit Kinshasa kwam om de ‘muzungus’ (blanken) te doden. We hadden net daarvoor Kishishe bezocht. Muyaya had de propagandabubbel de wereld ingestuurd dat RDF en M23 daar meer dan 400 onschuldige dorpelingen hadden geexecuteerd. Ter plaatse registreerden we getuigenissen dat slechts een twintigtal dorpelingen gedood werden tijdens de gevechten tussen de FDLR en de M23, vooral omdat de FDLR ook burgerkleding droeg. Ons verhaal werd twee weken later zelfs bevestigd door een team van Agence France Presse. Maar Muyaya had kunnen scoren met deze grove leugen: de VN nam dit over en het foute verhaal werd afgedrukt door tientallen kranten in Europa. Kishishe was de enige stok die Kinshasa kon boven halen om de M23 te beschuldigen van zware schending van mensenrechten. Maar het bleek dus pure propaganda te zijn.
Alle argumenten waren goed om de rol van Kinshasa goed te praten: de schrijfsels van genocide ontkenner Charles Onana werden met de grote trom binnen gehaald door de Congolese propagandisten. Onana werd intussen al veroordeeld door een Franse rechtbank voor genocide ontkenning en racisme. En ook de beweringen en theorieen van de Hutu lobby groepen in Europa – waar Jambo ASBL deel van uitmaakt - werden door Kinshasa als argumentatie gebruikt. Jambo is een onderdeel van de MRND-Retour des Refugies groep die verantwoordelijk was voor de Rwandese genocide. Rwanda werd verantwoordelijk gesteld voor alles wat er ooit fout was gelopen in Congo tijdens de voorbije dertig jaar en de internationale media bleven dit in de verf zetten. Het begon ook op te vallen hoe slecht de doorsnee Congolezen op de hoogte waren van hun eigen geschiedenis. Twitter werd daar het levende bewijs van. Maar gedurende al die tijd liet de internationale gemeenschap Tshisekedi vrolijk volharden in zijn flaters. Erger nog: hij raakte overtuigd van zijn eigen leugens om zijn daden goed te keuren. De M23 had al die tijd gevraagd om te onderhandelen en de Rwandezen hadden nooit om deze oorlog gevraagd. En last but not least ook nog even de opmerking dat de tollerante houding van de buitewereld tegenover Kinshasa’ s haatboodschappen aan het adres van de Tutsi’s vele mensen tot de overtuiging bracht dat gewapend vezet uiteindelijk toch wel nodig zou worden om zich te verdedigen. De racistische taal aan het adres van de Congolese Tutsi’s schaarde de steun van de hele Tutsi gemeenschap achter deze groep. Onschuldige Tutsi's vielen in Congo ten prooi aan gewelddadige haatacties die bij velen de herinneringen van de Rwandese genocide terug naar boven brachten.
Het getuigt ook van naiviteit te durven denken dat de M23 dit keer opnieuw plaats gaat ruimen voor het Congolese leger. De Tutsi gemeenschap heeft al haar vertrouwen in zo’n oplossing verloren en dit is het finale ‘alles of niets’ moment waarvan iedereen op voorhand wist dat het zou gebeuren indien praten niet zou helpen. De M23 bezet nu Goma en Bukavu. De kans is ook erg groot dat dit alles de huidige regering in Burundi ten val zal brengen en president Tsisekedi zal verplichten om opnieuw naar Brussel te verhuizen. Een klein pluspunt is wel dat ie dan een flink gedeelte van het geld dat ie in Congo pikte zal opsouperen in Brussel en daarmee de Belgische economie zal steunen. De grotes schuldigen van dit conflict zijn en blijven in onze ogen de Congolezen zelf en de internationale gemeenschap die Tshisekedi & co bestendigden in hun flaters. De Rwandezen maakten ook fouten in het verleden maar blijken daar intussen al veel uit te hebben geleerd. Hen beschuldigen als de enige verantwoordelijken van alle ellende in Congo is al te gemakkelijk. Zolang ze dit niet willen begrijpen in Brussel zal de relatie met Rwanda niet verbeteren. Wat de toekomst voor deze regio in petto houdt zal tijdens de komende dagen en weken duidelijker worden. Het wantrouwen tegen Belgie zit in Rwanda dieper dan men in Brussel denkt: de Belgische kolonisatie ontwrichtte de regio totaal en zette verschillende bevolkingsgroepen nutteloos tegen mekaar op, de post-koloniale periode met figuren zoals Kayibanda, Habyarimana en president Mobutu in Zaire stelde de Belgen in staat om te kunnen blijven profiteren van deze landen. Laurent Kabila, zijn zoon Jozef en nu ook president Tshisekedi werden en worden ook gedoogd en gesteund omdat ze dezelfde zakelijke en politieke Europese lobbies quasi vrij hun gangen laten gaan.
De Rwandese autoriteiten snappen ook niet goed waarom organisaties zoals Jambo ASBL die een belangrijke rol spelen in de haatcampagnes van de Congolese regering in Belgie kunnen blijven doen wat ze willen. Terwijl de activiteiten van Europose neo-nazi's wel beter worden gemonitord. Bovendien zullen sancties tegen Rwanda hun houding alleen maar bestendigen en hen nog radikaler maken. De meeste Congo watchers en diplomaten beseffen heel goed dat vooral de Congolese regering zelf verantwoordelijk is voor de huidige patstelling in de Kivus. Beter nog: ze had kunnen voorkomen worden indien Kinshasa zou onderhandeld hebben met de M23, zoals in 2013 al was afgesproken. Tshisekedi werd nooit door de Belgen echt op de vingers getikt. Integendeel: zijn hypochondrie en zijn zwanenzang blijken aan te slaan in Brussel. Tshisekedi mocht dus van de Belgen wel huurlingen laten opdraven en de FDLR herbewapenen maar Rwanda wordt aanzien als hoofdschuldige omdat het zich daar tegen verdedigt. Hiermee bombardeerde ons land zichzelf tot betrokken partij. En dat maakt Belgie nogmaals medeschuldig aan de huidige gang van zaken.
Marc Hoogsteyns, journalist, Kivu Press Agency.